شفافیت اقتصادی، نمی شود یا نمی خواهیم؟

نشان داده شد که چگونه اجرایی شدن طرح نظارت بر حساب بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی می تواند به عنوان اولین گام شفاف سازی اقتصادی در کشور محسوب گردیده و راه را برای اصلاحات اقتصادی موثر و واقعی هموار نماید. پیشنهادی که با وجود اجرایی شدن در تمامی کشورهای پیشرفته و تایید و تاکید رئیس پلیس کشور، سردار احمدی مقدم، خیلی زود به فراموشی سپرده شد.

شفافیت بین الملل (Transparency International)، یک سازمان غیردولتی است که به ارزیابی فساد سیاسی و اقتصادی و اطلاع رسانی در مورد آن می پردازد. این سازمان هر ساله کشورهای دنیا را بر اساس شاخص فساد درک شده (Corruption Perceptions Index) رتبه بندی می نماید. منظور از فساد در این شاخص "استفاده از قدرت دولتی برای منفعت خصوصی" تعریف گردیده است. در تازه ترین گزارش این سازمان ۲۰۱۳، کشورمان ایران، رتبه ۱۴۴ را در بین ۱۷۷ کشور کسب نمود. در میان کشورهای منطقه، وضعیت کشورمان تنها از کشورهای افغانستان (۱۷۵)، عراق (۱۷۱)، و سوریه (۱۶۸) بهتر است. نکته جالب توجه اینکه شرایط اکثر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بهتر از ایران می باشد. به گونه ای که تمام کشورهای عربی منطقه از جمله کویت (۶۹)، اردن (۶۶)، عربستان (۶۳)، عمان (۶۱)، قطر (۲۸) و امارات متحده (۲۶) وضعیت بسیار بهتری نسبت به کشورمان دارند. حال سوال اینجاست که آیا به واقع کشورهای عربی شیخ نشین در مبارزه با فساد از کشورمان پیشی گرفته اند یا مشکل از سازمان ارزیابی کننده و روش بکار گرفته شده توسط آن است؟

شاید توجه به نتایج نظرسنجی برنامه پایش در خصوص نحوه ثروتمند شدن ایرانیان، صحت گزارش سازمان شفافیت بین الملل تا حد زیادی تایید نماید. شرکت کنندگان در این نظرسنجی تعدادی از نمایندگان مجلس، مدیران ستاد اقتصادی دولت و وزارتخانه ها، مدیران شرکت‌های خصوصی و دولتی، استادان دانشگاه و خبرنگاران اقتصادی رسانه ها بودند که به باور ۸۳ درصد آنها، ثروتمندان ایرانی ثروت خود را از طریق "رانت و رابطه" بدست آورده اند. توجه کنید که حتی باور به وجود فساد (حتی اگر تا این حد وافعیت نداشته باشد) مشکلات عدیده ای را برای کشورمان، از مهاجرت نخبگان گرفته تا عدم موفقیت در جذب سرمایه گذاری خارجی و بسیاری مشکلات دیگر ایجاد می کند.

آیا چنین شرایطی اصلاح شدنی نیست؟ آیا دیگر کشورهای دنیا، تجربه مشابه ما را نداشته اند؟ آیا نمی توانیم از تجربه آنها برای اصلاح امور و بهبود شرایط کشور استفاده نماییم؟

پاسخ تمام سوالات بالا "آری" است. دولت در این مسیر تنها نیاز به کمی علم و آگاهی و همینطور کمی شجاعت برای ایستادن در مقابل اشخاص و گروه هایی دارد که با اصلاح امور، منافع غیرقانونی آن ها به خطر خواهد افتاد.